تراژدی کیمیایی

کیمیایی بلد است قصه بگوید که اگر بلد نبود قیصر و گوزن ها هنوز پس از سال ها باز هم دیدنی نبودند. مشکل نباید در قصه گویی باشد، مشکل به نظرم در قصه است. روزگاری کیمیایی قصه ی ادم هایی را می گفت که برای مخاطبینش شناس بودند. غیرت و ناموس و رفاقت برای آدمهای آن دوران معنای مشخصی داشت. این کد ها دقیقن در ذهن مخاطبین کیمیایی رمزگشایی مشابهی می شد. گذشت و گذشت و زمانه رسید به عصر ما. آن حرف ها دیگر توجیه ندارد. در یک سیستم مدرن غیرت و ناموس ارتجاعی معنا می شوند، رفاقت به راحتی می تواند مخل فردیت باشد بنابر این عمق نمی یابد و یا بر مبنای منافع شکل می گیرد و... پس کد های کیمیایی دیگر در ذهن مخاطب مدرن رمزگشایی نمی شوند. تراژدی هایش، برای مخاطب با فاصله، کمیک از کار در می آیند و قهرمان هایش به جای احترام، نفرت بر می انگیزند. داریوش ارجمند اعتراض را به خاطر بیاورید که شنید «بی خود کشتی، فوقش طلاقش می دادم و خلاص.» این صدای عقل مدرن است که در جهان سنتی کیمیایی معنا ندارد. همانطور که قهرمان های کیمیایی در جهان ما معناشان را از دست می دهند.

کارگردان ما این قصه را فهمید. بن بست پس از سلطان، حاصل درک همین گذر زمانه بود. در این فاصله کیمیایی سعی کرد به روز شود. از جعفر پناهی کمک گرفت برای تدوین کارش یا از اصغر فرهادی برای نگارش فیلم نامه. قصه سر راست ادم های تنهای خراب رفاقت را رها کرد تا قصه ی مثلن پیچیده ی محاکمه در خیابان را بگوید اما باز هم نشد. مشکل قصه هایند و آدم ها، نه سبک روایتشان. این قصه ها و آن آدم ها دیگر برای ما ملموس و جالب نیستند، برای همین باورشان نمی کنیم، برای همین وقتی می گریند، می خندیم!

امروز از سینما که امدم بیرون با خودم فکر کردم چقدر حال و روز کیمیایی مرا به یاد فیلم آخرین سامورایی ادوارد زوئیک می اندازد. یادتان باشد آخرین سامورایی، روایت مردانی بود که زمانی در ژاپن ارج و قربی داشتند اما با ظهور تفنگ وینچستر و مسلسل ماکسیم دیگر شمشیرشان و سنت هایشان خریداری نداشت، پس به ناچار دست به جنگی شبیه خودکشی زدند و یک تراژدی ساختند.حالا اینجا در سینمای ما، کیمیایی خودش تبدیل به یک تراژدی شده است، تراژدی مردی که زمانه اش گذشته است...زمانه ات گذشته آقای کارگردان!